Aşırı Stres Neden Olur? Belirtileri Nelerdir?

Aşırı Stres Nedir?

Stres; günlük yaşamdaki zorluklara, durumlara ve olaylara karşı vücudun verdiği doğal tepkidir. Orta düzeyde stres altında olmak normal olarak kabul edilir. Hatta kişinin motivasyonuna ve dikkatini odaklamasına yardımcı olabilir. Ancak sürekli stres altında olmak yani aşırı stres, kişinin fiziksel ve zihinsel sağlığını olumsuz etkileyerek ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Aynı zamanda davranışları da etkileyerek kişinin sosyal yaşamdan izole olmasın, sinirli ruh haline ve sağlığa zararlı madde kullanımına neden olabilir. Stres altında vücut stres hormonları adı verilen özel hormonlar salgılar. Bu hormonlar kişinin durumlar ve olaylar karşısında nasıl hareket etmesi gerektiğini bildiren kimyasal sinyallerdir. Stres durumunda bu hormonlar kalp atış, nefes alma ve kan dolaşım hızını yükselterek vücudu kaçmaya ya da savaşmaya hazırlar. Ancak aşırı stres durumunda tüm vücut sistemleri aşırı tepki verir ve kronik hastalıklara yakalanma riskini artırabilir.^{1 2}

Aşırı Stres Neden Olur?

Vücudu tehlikeye atan durumlar, iş yaşamı, sınavlar, spor müsabakaları ve psikolojik baskılar gibi pek çok faktör aşırı strese neden olabilir. Fiziksel aşırı stres belirtileri genellikle uzun sürmez. Strese neden olan faktör ortadan kalktığında semptomlar da kaybolur. Ancak bazı insanlar aşırı stresin etkisi ile sürekli artan bir uyanıklık durumuna sahip olabilir. Yoğun iş yaşamı, mali zorluklar ve ilişki zorlukları vücutta uzun süre baskı oluşturarak aşırı stres yaratabilir. Ayrıca herkesin strese verdiği tepki farklıdır ve bu durum aşırı strese yol açabilir. ^{1 3} Aşırı stres nedenleri aşağıdakileri içerebilir:

Genetik faktörler

Stres etkisine sahip olan genler pek çok insanı istikrarlı bir duygusal seviyede tutar. Bazen se vücudu savaş veya kaç için hazırlayabilir. Kişinin strese verdiği tepkiler genlerdeki küçük farklardan kaynaklanabilir.^{1 3}

Yaşam Deneyimleri

Vücudun strese verdiği tepki geçmişte yaşanan travmatik olayların etkisinden kaynaklanabilir. Çocukluk döneminde ihmal edilmesi, istismar gibi durumlar kişinin strese olan tahammülünü azaltabilir. Benzer şekilde kazadan sağ kurtulanlar ile polis, itfaiye, ordu mensupları ve şiddete maruz kalan kişiler de olaylar karşısında aşırı stres belirtileri verebilir.^{1 3}

Aşırı Stres Belirtileri Nelerdir?

 Aşırı stres yaygın olarak yorgunluk ve uykusuzluk gibi zihinsel ve bağ ağrısı ve sivilce gibi fiziksel belirtilere neden olabilir.⁴

Aşırı Stresin Fiziksel Belirtileri

• Aşırı stres hisseden bazı insanlar yüzlerine dokunma eğilimindedir ve bu durum sivilceye neden olan bakterileri aktive edebilir. Akne ve sivilce aşırı stresin fiziksel belirtileri arasındadır.⁴
• Yapılan çalışmalar aşırı stres altındaki bireylerde baş, yüz ve boyun bölgesi ağrılarından mustarip olduğu yönündedir.⁴
• Aşırı stres altında vücuttaki kortizol hormonunda artış gözlenir. Artan kortizol seviyeleri vücut ağrılarına neden olabilir. ⁴
• Stres, bağışıklık sistemi fonksiyonlarını olumsuz etkiler. Bağışıklık sistemindeki düşme vücudun enfeksiyonlara yakalanma riskini artırabilir. ⁴
• Aşırı stres sindirim sistemi fonksiyonlarını etkileyerek hazımsızlık, mide ağrısı, mide krampları, ishal, kabızlık, mide ekşimesi gibi sağlık problemlerine yol açabilir. ⁴
• Aşırı stres iştah üzerinde etki yaratabilir. Bazı insanlarda iştah artabilir ve kilo alımını gözlenebilir. Bazı insanlarda ise stres iştahsızlığa yol açarak zayıflamaya neden olabilir. ⁴
• Aşırı stres, kalp atışında hızlanma, sık nefes alıp verme ve yüksek tansiyona yol açabilir.⁴
• Aşırı stres, ter bezlerini etkileyerek aşırı terlemeye neden olabilir. Özellikle yüz, avuç içi, koltuk altları ve ayak tabanı aşırı stres durumunda daha fazla terleyebilir.⁴

Aşırı Stresin Psikolojik Belirtileri

• Aşırı stres, kronik yorgunluk ve uyku kalitesinde bozulmalara yol açabilir. Bu durum gün içinde enerji seviyelerinin düşmesine neden olabilir.⁴
• Aşırı stres altındaki kişiler, cinsel dürtülerinde değişiklik yaşayabilir. Özellikle cinsel istekte azalma aşırı streste görülen en yaygın belirtilerden biridir.⁴
• Aşırı stresin en belirgin semptomlarından bir majör depresyondur. Stres hormonlarındaki yükselme depresyon riskini artırabilir.⁴

Aşırı Stres Nasıl Geçer?

Tedavi edilmeyen aşırı stresin zararları arasında majör depresif bozukluklar, anksiyete, kalp krizi ve felç gibi kardiyovasküler bozukluklar obezite, sindirim sistemi hastalıkları yer alabilir.¹ Aşırı stresin tedavisi etkili bir öfke ve stres yönetimi, yaşam tarzı alışkanlıklarının değiştirilmesi, kişisel bakım stratejileri ve profesyonel desteğin kombinasyonundan oluşur. Tedavide uygulanacak yöntemler aşağıdakileri içerebilir:

Düzenli Fiziksel Aktivite

Düzenli egzersiz yapmak, stres hormonu seviyelerinin azalmasına katkıda bulunabilir. Ruh halinin iyileşmesi, özgüvenin artması ve rahatlamanın sağlanmasında etkili rol oynayabilir. Yürüyüş, koşu, yoga ve yüzme gibi orta seviye egzersiz programını yaşam tarzı haline getirerek aşırı stresin vücut üzerindeki etkilerini azaltabilirsiniz.¹

Ekrana Ara Verme

Sosyal medya, günümüzde iletişimin en etkili yollarından biridir. Ancak uzun süre ekrana bağlı kalmak kişiyi sosyal yaşamda uzaklaştırabilir, kişinin kendine vakit ayırmasını engelleyebilir. Ayrıca üzücü haberlerden uzaklaşmak stres ile baş etmeyi kolaylaştırabilir.¹

Farkındalık ve Rahatlama Teknikleri

Meditasyon, nefes egzersizleri ve kas gevşemesine yardımcı olan uygulamalar aşırı stresin semptomlarını hafifletebilir. Zihinsel sağlığın iyileşmesine katkıda bulunarak aşırı stres ile baş etme yeteneğinin gelişmesine katkıda bulunabilir.¹

Yeterli Uyku

Uyku, vücudun tam olarak dinlendiği özel bir süreçtir. Hem fiziksel hem de zihinsel anlamda rahatlamanın sağlanabilmesi için yeterince uyuduğunuzdan emin olmalısınız. Düzenli bir uyku programını takip etmek aynı zamanda stres hormonu seviyelerinin azalmasına katkıda bulunabilir. Uyku kalitesini artırmak için yatmadan önce cep telefonu, tablet, televizyon gibi elektronik cihazlardan uzak durmalısınız. Yatak odasının karanlık ve serin olmasına özen göstermek de hem uykuya dalmayı kolaylaştırır hem de daha kaliteli bir uykuya sahip olmanızı sağlayabilir.¹

Yeterli ve Dengeli Beslenme

Kişinin yaşına, boyuna, kilosuna, cinsiyetine ve yaşam tarzına uygun yeterli ve dengeli bir beslenme programı bağışıklık sistemini destekleyerek aşırı stres ile baş etme yeteneğini artırabilir. Beslenme programını vitamin ve minerallerden zengin taze sebze ve meyveler ile destekleyebilir; yeterli protein, karbonhidrat ve yağ tüketmeye özen gösterebilirsiniz. Tam tahıllı besinler ve avokado, zeytinyağı, ceviz, fındık, badem gibi sağlıklı yağları tercih edebilirsiniz. Ayrıca diyetinizi strese iyi gelen besinler ile zenginleştirerek aşırı stresin vücut üzerindeki etkilerini hafifletebilirsiniz.¹

Etkili Zaman Yönetimi

Yoğun iş yaşamı, günlük yaşamın koşuşturması hem iş hem de aile yaşamındaki sorumluluklar kişide baskı yatabilir ve bu durum aşırı strese neden olabilir. Zamanınızı etkili bir şekilde yönetmeyi sağlayarak hem kendinize hem de sorumluluklarına yeterli zaman ayırmayı başarabilirsiniz. Zamanınızın büyük çoğunluğunu kapsayan işleri daha küçük adımlara bölmeyi deneyebilir ve önceliklerinizi belirleyerek yapmanız gereken işleri hafifletebilirsiniz.¹

Uyarıcılardan Uzak Durma

Alkol, sigara, kafein ve diğer sağlığa zararlı uyarıcı maddeler kişinin genel sağlık durumunu bozmasının yanı sıra farkındalığının da azalmasına neden olabilir. Zararlı alışkanlıkları tamamen bırakmak ya da azaltmak kaygı hissinin azalmasına ve aşırı stres ile daha etkili bir şekilde baş edilmesine yardımcı olabilir.¹

Profesyonel Destek

Yaşam tarzı alışkanlıklarını değiştirmek ve stresi hafifletecek yöntemleri uygulamak bazı durumlarda aşırı stresin tedavisi için yeterli gelmeyebilir. Bu durumda konusunda uzman bir psikiyatrist ya da psikologdan profesyonel bir destek alabilir, aşırı stres ile baş etmeyi öğrenebilirsiniz.¹

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır”